تا زمانی که موتور بهدرستی روشن میشود، خودرو بدون لرزش حرکت میکند و صدای غیرعادی از آن شنیده نمیشود، کمتر کسی به شمعها فکر میکند. اما درست در همین زمان ممکن است آسیبهایی در حال شکلگیری باشد که در صورت بیتوجهی، به تعمیرات پرهزینه و مشکلات جدی منجر میشود. شمع خودرو با وجود ظاهر سادهاش، نقش مهمی در عملکرد موتور دارد و خرابی آن میتواند آغازگر اختلالهای زنجیرهای باشد.
در این مطلب با هفت علامت خرابی شمع و دلایل پشت هرکدام آشنا میشویم؛ نشانههایی که اگر بهموقع شناسایی شوند، از هزینههای بیشتر جلوگیری خواهند کرد.
شمع خودرو چیست و چه نقشی دارد؟
شمع خودرو یکی از قطعات کلیدی در سیستم احتراق موتور است که وظیفه آن، ایجاد جرقه برای احتراق سوخت و هوا درون سیلندر است. این قطعه نسبتاً کوچک، به اندازه یک انگشت است و در قسمت سرسیلندر موتور نصب میشود. هر بار که استارت میزنید، شمع با ایجاد جرقهای قوی اما دقیق، ترکیب هوا و سوخت را در محفظه احتراق مشتعل میکند. نتیجه این احتراق، تولید انرژی مورد نیاز برای حرکت پیستونها و در نهایت، به حرکت درآمدن خودرو است.
بدون عملکرد صحیح شمعها، احتراق ناقص رخ میدهد و موتور یا بهسختی روشن میشود یا در حین کارکرد، دچار لرزش و کاهش توان میگردد. به همین دلیل، سلامت شمعها مستقیماً بر عملکرد، مصرف سوخت و طول عمر موتور تأثیر میگذارد.
با این حال، در خودروهای هیبریدی و برقی، نقش شمع تغییر میکند. خودروهای هیبریدی همچنان از شمع در بخش موتور احتراقی استفاده میکنند، اما خودروهای تمامبرقی (EV) بهطور کامل بر موتورهای الکتریکی و باتریها تکیه دارند و نیازی به شمع ندارند.
علائم خرابی شمع خودرو
علامتهای خرابی شمع معمولاً بهوضوح قابل تشخیص هستند. در ادامه با رایجترین علائم خرابی شمع خودرو آشنا میشوید:
۱. سخت روشن شدن موتور
یکی از اولین علائم خرابی شمع، سخت روشن شدن خودرو است. شمعهای فرسوده یا آسیبدیده نمیتوانند ترکیب سوخت و هوا را بهدرستی مشتعل کنند و این موضوع باعث دیر روشن شدن یا روشن نشدن موتور، بهویژه در هوای سرد، میشود.
۲. لرزش و صدای ناهماهنگ در حالت درجا
اگر هنگام درجا کار کردن خودرو، صداهای غیرعادی مانند کوبش یا لرزش احساس میکنید، ممکن است شمعها بهدرستی عمل نکنند. این مشکل به مرور زمان موجب آسیب به اجزای حساس موتور میشود.
۳. افزایش مصرف سوخت
زمانی که شمعها کارایی لازم را ندارند، موتور برای حفظ قدرت باید سوخت بیشتری بسوزاند. اگر متوجه کاهش مسافت طیشده با هر باک سوخت شدهاید، بررسی شمعها ضروری است.
۴. کاهش شتاب و افت قدرت
اگر هنگام فشردن پدال گاز، خودرو با تأخیر یا ضعف واکنش نشان میدهد، شمعها ممکن است در اشتعال سوخت عملکرد ضعیفی داشته باشند. این افت شتاب بهویژه در زمان سبقت یا ورود به بزرگراهها از علائم خرابی شمع است.
۵. احتراق ناقص (Misfire)
احتراق ناقص زمانی رخ میدهد که یکی از شمعها جرقهزنی درستی انجام ندهد. این علامت خرابی شمع باعث لرزش موتور، نوسان در توان خروجی و افت عملکرد در هنگام رانندگی میشود.
۶. صدای کوبش موتور
اگر از موتور صدای کوبش یا ضربه میشنوید، احتمال دارد شمعها بهدرستی عمل کنند و مخلوط سوخت و هوا بهموقع مشتعل نشود. این احتراق نابجا، باعث کوبش و آسیب به موتور خواهد شد.
7.علائم ظاهری خرابی شمع اتومبیل
علاوه بر نشانههای عملکردی خرابی شمع اتومبیل، ظاهر شمعها هم میتوانند اطلاعات مهمی را درباره وضعیت سلامتی آنها به دست دهند. در ادامه علامتهای ظاهری که نشانه خرابی شمع اتومبیل است، آورده شده است.
- دوده و سیاهی روی نوک شمع: ایجاد رسوبات سیاه و دودهای نشاندهنده احتراق ناقص است. این دوده مانع جرقهزنی مؤثر میشود.
- فرسودگی الکترود: الکترود مرکزی گنبدیشکل و الکترود کناری Jشکل به مرور زمان فرسوده میشوند و موجب کاهش عملکرد احتراق میگردند.
- آغشته شدن به روغن: نشت روغن از موتور باعث رسوب روغن روی شمع میشود و آن را عملاً بیاثر میکند. این وضعیت اغلب به احتراق ناقص و مصرف سوخت بالا منجر میشود.
- ترک خوردگی در عایق سرامیکی: پوشش سرامیکی شمع برای مقاومت در برابر حرارت بالا طراحی شده، اما در صورت ترکخوردگی، نشتی ایجاد کرده و کارایی شمع کاهش مییابد.
علت خرابی شمعهای خودرو
شمعهای خودرو، به دلایل زیر فرسوده و خراب میشوند و نیاز به تعویض دارند.
- فرسودگی طبیعی: شمعها در معرض دمای بالا و جرقههای مداوم قرار دارند. این شرایط سخت باعث فرسایش الکترودهای شمع شده و بهتدریج کارایی جرقهزنی آنها را کاهش میدهد.
- رسوب کربن: اگر موتور بیش از حد «غنی» کار کند (یعنی سوخت زیاد و هوای کم در مخلوط سوخت و هوا وجود داشته باشد)، رسوبات کربنی روی شمعها جمع میشوند. این لایه کربنی مانند عایق عمل کرده و مانع جرقهزنی صحیح میشود.
- آلودگی با روغن: فرسودگی رینگهای پیستون یا راهنماهای سوپاپ میتواند باعث نشت روغن به محفظه احتراق شود. شمعهای آغشته به روغن یا آلوده نمیتوانند مخلوط سوخت و هوا را بهخوبی مشتعل کنند، که منجر به افت عملکرد موتور میشود.
اگر علائم خرابی شمع را نادیده بگیریم چه میشود؟
نادیده گرفتن علامت خرابی شمع ممکن است به مشکلات جدیتری زیر در موتور منجر شود.
کاهش عمر موتور
احتراق ناقص، فشار بیشتری به موتور وارد میکند و در بلندمدت باعث افزایش استهلاک و کاهش طول عمر آن میشود.
افزایش آلایندگی و مصرف سوخت
شمع خراب باعث احتراق ناکامل میشود که نتیجه آن، افزایش گازهای آلاینده و مصرف سوخت است. این موضوع ممکن است باعث مردود شدن خودرو در تستهای معاینه فنی نیز بشود.
چطور از شمعهای اتومبیل مراقبت کنیم؟
اگرچه شمعها به مرور فرسوده میشوند و خرابی شمع اتومبیل در طول زمان اجتنابناپذیر است، اما عوامل زیر کمک میکنند که شمعها مدت زمان بیشتری به کار خود ادامه دهند و علامت خرابی شمع دیرتر مشهود گردد.
- انتخاب شمعهای باکیفیت: همه شمعها یکسان ساخته نشدهاند. انتخاب شمعهای باکیفیت، عملکرد بهتر موتور و طول عمر آن را تضمین میکند. هنگام تعویض شمعها، برندهای معتبری را انتخاب کنید که با وسیله نقلیه شما سازگار باشند.
- سرویس منظم خودرو: سرویس زمانبدی شده خودرو شما تضمین میکند که شمعهای شما بازرسی و در صورت نیاز تعویض شوند. رعایت فواصل سرویس توصیهشده میتواند به شما در شناسایی مشکلات احتمالی شمع و انجام اقدامات اصلاحی کمک کند.
برای اطلاعات بیشتر در این زمینه مقاله « چک لیست سرویس های دوره ای خودرو برای رانندگان ایرانی» را بخوانید.
چه زمانی شمعهای خود را تعویض کنیم؟
شمعهای خودرو معمولاً بسته به نوع و کیفیتشان، طول عمری حدود 30,000 تا 100,000 کیلومتر دارند. البته عادات رانندگی هم نقش مهمی در فرسودگی شمعها ایفا میکند.
یکی از چالشهای رایج میان رانندگان، فراموش کردن زمان تعویض شمع خودرو است. از آنجا که هر یک از قطعات مصرفی خودرو مانند لنت ترمز، روغن موتور و شمعها، بازه زمانی متفاوتی برای تعویض دارند، به خاطر سپردن زمان دقیق هر سرویس، حتی با ثبت در دفترچه یادداشت، برای بسیاری از رانندگان دشوار است.
در این میان، استفاده از نرمافزارهای یادآور سرویس دورهای خودرو میتواند راهحلی ساده و کاربردی باشد. این نرمافزارها اطلاعات مربوط به هر قطعه را ذخیره میکنند و بر اساس طول عمر استاندارد آنها، زمان مناسب برای سرویس یا تعویض را به راننده یادآوری مینمایند.
به این ترتیب، راننده بدون نیاز به پیگیری مداوم یا نگرانی از فراموشی، میتواند با آرامش رانندگی کند و تنها زمانی که اعلان (نوتیفیکیشن) مربوطه را دریافت میکند، برای تعویض شمع یا سایر قطعات اقدام نماید.
یکی از نرمافزارهای مناسب در زمینه اعلان زمان سرویسها دورهای نرمافزار «ماشین من» است که یک اپلیکیشن برای سیستم عامل آندروید محسوب میشود. ویژگیها و آموزش استفاده از این اپلیکیشن را در اینجا بخوانید.
خلاصه مقاله
شمع خودرو نقشی کلیدی در احتراق موتور دارد و خرابی آن میتواند موجب لرزش، کاهش شتاب، افزایش مصرف سوخت و صدای غیرعادی شود. علائم ظاهری مانند دوده، روغنی شدن یا ترک عایق نیز هشداردهندهاند. فرسودگی طبیعی، رسوب کربن و نشت روغن از دلایل اصلی خرابی شمع هستند. بیتوجهی به این علائم، عمر موتور را کاهش داده و آلایندگی را افزایش میدهد. انتخاب شمع باکیفیت و سرویس منظم، بهترین راه پیشگیری است.
برای ثبت و یادآوری زمان تعویض شمع و سایر سرویسها، اپلیکیشن ماشین من را نصب کنید و همیشه یک خودرو سالم داشته باشید.
When Should You Change Your Spark Plugs?
What Are the Symptoms of Bad Spark Plugs? 7 Symptoms & Warning Signs of Bad Spark Plugs