هر خودرویی، حتی اگر صفر و کاملا نو باشد، بعد از مدتی به توجه و رسیدگی نیاز دارد. رسیدگی دوره‌ای به خودرو که به آن سرویس خودرو گفته می‌شود، نشانه حساسیت زیاد یا وسواس راننده نیست؛ بلکه یک ضرورت است. همان‌طور که بدن انسان نیاز به چک‌آپ و رسیدگی دارد، اتومبیل هم بدون سرویس منظم، آرام‌آرام از کار می‌افتد. اما سرویس خودرو دقیقاً چیست؟ چه زمانی باید انجام شود؟ و شامل چه بخش‌هایی است؟
در این مقاله، به‌جای کلی‌گویی، جزئیات کاربردی سرویس های دوره ای خودرو را بررسی می‌کنیم تا بدانید که دقیقا باید چه وقت و چکار کنیم.
سرویس خودرو به چه معنا است؟
سرویس خودرو یا سرویس دوره ای خودرو به مجموعه‌ای از اقدامات دوره‌ای و پیشگیرانه گفته می‌شود که با هدف حفظ عملکرد مطلوب، افزایش طول عمر قطعات و جلوگیری از بروز خرابی‌های جدی انجام می‌گیرد. این اقدامات شامل بررسی، تنظیم یا تعویض برخی قطعات مصرفی مانند روغن موتور، فیلترها، تسمه‌ها، لنت ترمز و سایر اجزای حیاتی خودرو است.
تفاوت اصلی سرویس و نگهداری خودرو با تعمیرات، پیشگیرانه‌بودن آن است. تعمیرات معمولاً پس از بروز خرابی و با هدف رفع مشکل انجام می‌شود، اما سرویس برای جلوگیری از چنین مشکلاتی طراحی شده و به‌نوعی، مراقبت پیش از بحران به شمار می‌رود.
چرا سرویس دوره‌ای اهمیت دارد؟
سرویس خودرو به دلایل زیر از اهمیت زیادی برخوردار است.
۱. افزایش عملکرد و اطمینان‌پذیری خودرو
خدمات خودرو باعث می‌شود اتومبیل در بهترین وضعیت فنی باقی بماند. تعویض به‌موقع شمع‌ها، فیلتر هوا، روغن و سایر قطعات مصرفی سبب می‌گردد موتور نرم‌تر کار کند، سیستم‌ها هماهنگ‌تر عمل کنند و احتمال بروز مشکلات ناگهانی کاهش یابد. این مراقبت پیشگیرانه باعث می‌شود خودرو در شرایط مختلف جاده‌ای عملکردی مطمئن‌تر داشته باشد.
۲. بهبود مصرف سوخت
تنظیم موتور، تعویض فیلتر هوا و کنترل فشار باد لاستیک‌ها در زمان تعمیر و سرویس خودرو، تاثیر مستقیم بر کاهش مصرف سوخت دارد. خودرویی که به‌خوبی تنظیم شده باشد، با کارایی بالاتر سوخت را مصرف کرده و در نتیجه، هزینه‌های جاری راننده کاهش می‌یابد.
۳. افزایش طول عمر خودرو
مرکز انجام سرویس های دوره ای با شناسایی زودهنگام قطعات فرسوده یا آسیب‌دیده، از پیشرفت آسیب جلوگیری می‌کند. این موضوع سبب می‌شود قطعات حیاتی مانند موتور، گیربکس و سیستم تعلیق، عمر بیشتری داشته باشند و خودرو تا سال‌ها بدون نیاز به تعمیرات اساسی، قابل استفاده باقی بماند.
۴. حفظ ارزش خودرو در زمان فروش
اتومبیلی که از جدول سرویس دوره ای خودرو استفاده می‌کند، در بازار خرید و فروش، اعتبار بیشتری دارد. خریداران چنین خودرویی را با اطمینان بیشتری انتخاب می‌کنند، چون می‌دانند از آن به‌درستی نگهداری شده است. همین موضوع می‌تواند باعث افزایش قیمت فروش خودرو در آینده شود.
۵. تضمین ایمنی رانندگی
بررسی اجزای حیاتی مانند ترمزها، فرمان، سیستم تعلیق و لاستیک‌ها در سرویس‌های دوره‌ای، نقش مهمی در کاهش خطرات رانندگی دارد. شناسایی زودهنگام ایرادهای فنی، به‌ویژه در سیستم ترمز و فرمان، می‌تواند از بروز حوادث جدی جلوگیری کند. به همین دلیل، سرویس خودرو نه‌تنها برای حفظ سلامت خودرو، بلکه برای حفظ جان راننده و سرنشینان ضروری است.
سرویس‌های دوره‌ای خودرو شامل چه مواردی هستند؟
سرویس‌های ضروری خودرو برای حفظ عملکرد، ایمنی و طول عمر خودرو لازم هستند و به دو دسته کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم می‌شوند. در ادامه، این سرویس‌ها را بررسی می‌کنیم.
دسته اول: سرویس‌های کوتاه‌مدت (5000 تا 10000 کیلومتر)
سرویس و نگهداری خودرو در کوتاه‌مدت شامل موارد زیر است.
۱. بررسی و تعویض روغن موتور و فیلتر روغن
روغن موتور نقش کلیدی در روانکاری اجزای متحرک موتور، کاهش اصطکاک، خنک‌سازی، و جلوگیری از خوردگی قطعات دارد. با گذشت زمان و رانندگی زیاد با خودرو، کیفیت روغن کاهش یافته و خاصیت روانکاری آن افت می‌کند. تعویض به‌موقع روغن و فیلتر آن (که آلودگی‌ها و ذرات معلق را جذب می‌کند) از آسیب‌های احتمالی به موتور جلوگیری کرده و عملکرد خودرو را بهبود می‌بخشد.
بسته به‌نوع روغن و مدل خودرو، این کار باید هر ۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ کیلومتر انجام شود.
۲. بررسی سطح مایعات مختلف خودرو
مایعات حیاتی همچون مایع خنک‌کننده (ضدیخ)، روغن ترمز، مایع هیدرولیک فرمان و مایع شیشه‌شوی باید به‌صورت منظم بررسی و در صورت نیاز شارژ شوند. کاهش سطح این مایعات ممکن است به گرم‌شدن بیش از حد موتور، افت عملکرد سیستم ترمز یا سفت‌شدن فرمان منجر شود. بازدید ماهانه یا پیش از سفرهای طولانی، از جمله سرویس‌های خودرو است که توصیه می‌گردد.
۳. بررسی و تعویض فیلتر هوا و فیلتر کابین (AC)
فیلتر هوا با جلوگیری از ورود ذرات معلق به موتور، به بهبود احتراق و کاهش مصرف سوخت کمک می‌کند. فیلتر کابین نیز هوای ورودی به فضای داخل خودرو را پاکسازی می‌کند. گرفتگی یا کثیفی این فیلترها، موجب افت کارایی موتور، افزایش مصرف سوخت، و کاهش کیفیت هوای داخل کابین می‌شود. تعویض منظم این فیلترها براساس توصیه‌های سازنده خودرو یا شرایط محیطی، الزامی است.
این سرویس خودرو، بهتر است هر دو ماه یک‌بار انجام گردد.
۴. بازبینی سیستم ترمز
برای حفظ ایمنی، بازدید دوره‌ای سیستم ترمز توسط سرویس کار خودرو فنی حرفه ای ضروری است. این بررسی شامل وضعیت لنت‌ها، دیسک‌ها و سطح مایع ترمز می‌شود. کاهش ضخامت لنت یا افت سطح مایع ترمز، می‌تواند زمان توقف خودرو را افزایش داده و خطرات احتمالی را تشدید کند. اگر صدای غیرعادی هنگام ترمزگرفتن شنیده شود یا خودرو در هنگام توقف لرزش داشته باشد، این سرویس خودرو باید فوراً انجام شود.
۵. بررسی فشار باد و عمق آج لاستیک‌ها
حفظ فشار صحیح باد لاستیک‌ها، علاوه‌بر افزایش ایمنی، موجب کاهش مصرف سوخت و افزایش عمر لاستیک‌ها می‌شود. همچنین، کنترل عمق آج لاستیک از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا کاهش آن به‌ویژه در شرایط جاده‌ای خیس یا لغزنده، منجر به کاهش چسبندگی و افزایش احتمال سرخوردن می‌شود.
این سرویس خودرو باید ماهانه و پیش از سفرهای طولانی انجام گیرد.
۶. بررسی عملکرد چراغ‌ها و برف‌پاک‌کن‌ها
برای رانندگی ایمن، اطمینان از عملکرد صحیح چراغ‌های جلو، چراغ ترمز، چراغ راهنما و چراغ‌های پارک الزامی است. همچنین، بررسی تیغه‌های برف‌پاک‌کن و تعویض سالانه آن‌ها (به‌ویژه در فصل زمستان) سبب می‌شود راننده در شرایط آب‌وهوایی نامساعد دیدی خوبی داشته باشد. توصیه می‌شود ماهانه یک‌بار این موارد به‌صورت کامل بررسی شوند.
۷. چرخش لاستیک‌ها (Tire Rotation)
لیست سرویس های دوره ای برای انواع ماشین به موارد فوق خلاصه نمی‌گردد. به‌دلیل تفاوت در میزان فشار وارد شده به هر لاستیک، میزان سایش آن‌ها ممکن است نامتقارن باشد. با تعویض محل لاستیک‌ها در بازه‌های منظم، سایش آن‌ها متوازن‌تر شده و عمر مفیدشان افزایش می‌یابد. این تعمیر و سرویس خودرو همچنین به بهبود نرمی رانندگی و کاهش لرزش کمک می‌کند.
۸. واکس‌زدن بدنه خودرو
واکس‌زدن خودرو هر شش ماه یک‌بار، ضمن حفظ براقیت رنگ، از بدنه در برابر آسیب‌های محیطی نظیر اشعه UV، گرد‌وغبار، و آلودگی‌ها محافظت می‌کند. این پوشش محافظ مانع ایجاد زنگ‌زدگی و رنگ‌پریدگی در بلندمدت می‌شود.
سرویس‌های بلندمدت خودرو (20000 تا 50000 کیلومتر)
زمان و کیلومتر سرویس های دوره ای خودرو در برخی از مواد، طولانی هستند. در ادامه سرویس‌های بلندمدت خودرو را معرف می‌کنیم.
1. تعویض روغن گیربکس (Transmission Fluid)
روغن گیربکس همانند روغن موتور نقش کلیدی در روانکاری قطعات داخلی گیربکس دارد و از اصطکاک و ساییدگی زودهنگام جلوگیری می‌کند. اگر تعویض این روغن با تأخیر انجام شود، ممکن است به آسیب‌های جدی و پرهزینه در سیستم گیربکس منجر شود. بنابراین، بهتر است طبق دستورالعمل کارخانه سازنده و در بازه‌ای بین هر ۲۰۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰۰ کیلومتر یا به‌شکل سالانه، نسبت به تعویض آن اقدام شود.
2. بررسی و تعویض مایع جعبه انتقال نیرو (Transfer Case Fluid)
در خودروهای چهارچرخ محرک یا دارای سیستم AWD، مایع جعبه انتقال نیرو وظیفه انتقال قدرت از گیربکس به محورهای جلو و عقب را بر عهده دارد. برای حفظ عملکرد مناسب این سیستم و جلوگیری از فرسایش قطعات داخلی، باید در فواصل مشخصی بررسی و در صورت نیاز تعویض شود؛ این سرویس خودرو نیز معمولاً طبق توصیه کارخانه سازنده انجام می‌گیرد.
3. بازرسی کمک فنرها و سیستم تعلیق
سیستم تعلیق و کمک فنرها در پایداری خودرو و کیفیت رانندگی نقشی تعیین‌کننده دارند. درصورتی‌که هنگام رانندگی احساس ناپایداری، لرزش‌های غیرعادی یا افت در عملکرد کلی خودرو وجود داشته باشد، لازم است کمک فنرها بررسی شوند. به‌طور کلی، توصیه می‌شود این بازرسی هر ۵۰۰۰۰ کیلومتر یا در صورت مشاهده علائم اختلال انجام شود، زیرا خرابی این قطعات می‌تواند منجر به سایش بیشتر سایر اجزای خودرو و کاهش ایمنی رانندگی شود.
4. شست‌وشوی سیستم خنک‌کننده (Coolant Flush)
سیستم خنک‌کننده وظیفه تنظیم دمای موتور را بر عهده دارد و در صورت تجمع رسوبات یا زنگ‌زدگی در رادیاتور، عملکرد آن مختل می‌شود. برای جلوگیری از این مشکل و افزایش طول عمر موتور، لازم است هر چند سال یک‌بار این سیستم به‌طور کامل شست‌وشو داده شود. این سرویس دوره ای خودرو از افزایش دمای موتور، جوش آوردن و بروز آسیب‌های جدی جلوگیری می‌کند.
5. بازرسی و تعویض شمع‌ها (Spark Plugs)
شمع‌ها با ایجاد جرقه باعث احتراق مخلوط سوخت و هوا در سیلندر می‌شوند و نقش حیاتی در عملکرد صحیح موتور دارند. خرابی یا ضعف در شمع‌ها می‌تواند منجر به کاهش شتاب، افزایش مصرف سوخت، ریپ‌زدن و روشن‌شدن چراغ چک موتور شود. بنابراین، بهتر است در بازه‌ای ۳۰۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰۰ کیلومتر بسته به‌نوع خودرو و شمع‌های استفاده‌شده، آن‌ها را بررسی و در صورت لزوم تعویض کنید.
6. بازرسی و تعویض تسمه مارپیچ (Serpentine Belt)
تسمه مارپیچ نیروی موتور را به اجزایی مانند دینام، پمپ فرمان هیدرولیک و کمپرسور کولر منتقل می‌کند. با گذشت زمان و بر اثر فشار مستمر، این تسمه ممکن است دچار ترک‌خوردگی، فرسایش یا کشیدگی شود. در چنین شرایطی، خطر پاره‌شدن تسمه وجود دارد که می‌تواند عملکرد چندین سیستم خودرو را مختل کند. به همین دلیل، بازرسی منظم آن و تعویض در صورت مشاهده علائم خرابی ضروری است.
7. بررسی دیفرانسیل جلو/عقب و تعویض روغن آن:
دیفرانسیل مسئول انتقال نیرو از موتور به چرخ‌هاست و عملکرد آن مستقیماً بر کشش و کنترل خودرو تأثیر می‌گذارد. روغن دیفرانسیل وظیفه روانکاری این مجموعه را بر عهده دارد و در صورت کاهش کیفیت یا کم‌شدن سطح آن، ممکن است به داغ‌شدن و آسیب‌دیدن چرخ‌دنده‌ها منجر شود. از این‌رو، سرویس خودرو باید شامل بررسی و تعویض روغن دیفرانسیل باشد. زمانبندی مناسب براساس کیلومتر توصیه‌شده توسط کارخانه است.
8. بررسی عملکرد باتری
باتری منبع اصلی تأمین برق برای استارت‌زدن و راه‌اندازی تجهیزات الکتریکی خودروست. با گذشت زمان، باتری ممکن است دچار ضعف یا کاهش ظرفیت شارژ شود، مخصوصا در تابستان و زمستان که دما در حداکثر و حداقل قرار دارد. برای جلوگیری از خاموش‌شدن خودرو، ضروری است سطح شارژ و سلامت کلی باتری در دوره‌های منظم بررسی شود و در صورت مشاهده علائم ضعف، باتری تعویض گردد.
چک‌لیست کاربردی برای سرویس بعدی خودرو
قبل از مراجعه به تعمیرگاه یا نمایندگی برای انجام سرویس خودرو، دانستن و بررسی چند نکته می‌تواند باعث صرفه‌جویی در زمان، هزینه و افزایش دقت فرایند سرویس شود. در ادامه، فهرستی از موارد مهمی که بهتر است پیش از سرویس خودرو بررسی یا آماده کنید ارائه شده است.
- یادداشت کیلومتر فعلی خودرو: مقایسه کیلومتر فعلی با زمانبندی سرویس‌های دوره‌ای کمک می‌کند بدانید چه مواردی باید بررسی یا تعویض شوند.
- بررسی دفترچه راهنمای خودرو: دفترچه راهنمای سازنده شامل جدول زمانبندی تعمیر و نگهداری خودرو، نوع روغن‌ها، فیلترها و سایر قطعات مصرفی است. مرور آن پیش از مراجعه به سرویس‌کار، مانع از انجام خدمات غیرضروری یا استفاده از قطعات نامناسب می‌شود.
- یادآوری سرویس‌های قبلی: ثبت تاریخ و نوع خدماتی که در آخرین مراجعه انجام شده‌اند (مانند تعویض روغن، فیلتر هوا، شمع‌ها یا تسمه) به شما و سرویس‌کار کمک می‌کند تا فقط موارد موردنیاز بررسی یا تعویض شوند و از دوباره‌کاری جلوگیری شود.
- بررسی وضعیت ظاهری خودرو: پیش از مراجعه، خودرو را از نظر نشتی مایعات، صداهای غیرعادی، لرزش، وضعیت ترمز و فرمان بررسی کنید. یادداشت علائم یا تغییرات غیرعادی، روند عیب‌یابی را تسریع می‌کند.
- کنترل چراغ‌های هشدار داشبورد: روشن‌بودن هر چراغ هشدار (مانند چراغ چک موتور، ترمز یا باتری) را بررسی کرده و به تکنسین خبر دهید. این هشدارها اطلاعات مهمی درباره سلامت سیستم‌های داخلی خودرو ارائه می‌دهند.
- اطمینان از وجود لوازم همراه خودرو:
- قبل از تحویل خودرو، مطمئن شوید دفترچه راهنما، کارت گارانتی، کلید زاپاس، جک و آچار چرخ در خودرو موجود است. برخی از این اقلام ممکن است در جریان سرویس نیاز شوند.
«ماشین من»، نرم‌افزار جامع سرویس خودرو
نرم‌افزار «ماشین من» یک نرم‌افزار جامع و هوشمند برای مدیریت سرویس دوره ای خودرو شماست. این اپ به شما امکان می‌دهد تا تعداد نامحدودی خودرو را به‌سادگی اضافه و مدیریت کنید و برنامه‌ریزی سرویس خودرو را با توجه به نیازهای شخصی خود تنظیم نمایید.
یکی از ویژگی‌های مفید «ماشین من» یادآور هوشمند آن است که با محاسبه دقیق زمان تعویض روغن موتور، فیلترها، لنت ترمز، گیربکس و سایر سرویس‌های مهم، به شما زمان سرویس خودرو را یاداوری می‌کند. این قابلیت خیال شما را از بابت مراجعه به‌موقع به تعمیرکار راحت کرده و هزینه‌های احتمالی ناشی از فراموشی سرویس‌ها را به حداقل می‌رساند.
این نرم‌افزار یادآور سرویس خودرو، مرتبا توسط تیم پشتیبان به روز رسانی می‌شود تا همواره تازه، کارامد و مفید باقی بماند. شما می‌توانید این اپ را صفحه اصلی سایت ماشین من برای گوشی همراه خود دانلود کند.
در این مقاله، به‌جای کلی‌گویی، جزئیات کاربردی سرویس خودرو را بررسی می‌کنیم تا به صاحبان خودرو کمک کنیم بدانند که دقیقا باید چه وقت و چه کاری انجام دهند.
رفرانس ها: