هماهنگی دقیق اجزای داخلی موتور، وابسته به عملکرد صحیح تسمه تایم است. این قطعه ظاهراً ساده، نقش مهمی در تنظیم زمانبندی باز و بسته شدن سوپاپها دارد و کوچکترین اختلال در عملکرد آن، میتواند به آسیبهای جدی و پرهزینه در موتور منجر شود. شناخت علائم خرابی تسمه تایم، نهتنها از توقف ناگهانی خودرو جلوگیری میکند، بلکه فرصت مناسبی برای تعویض بهموقع آن فراهم میسازد.
در این مقاله، نشانههای خرابی تسمه تایم را بررسی میکنیم.
تسمه تایم چیست و چه میکند؟
«تسمه تایم» که در انگلیسی به آن timing belt یا cambelt میگویند، یکی از اجزای کلیدی در موتورهای احتراق داخلی است که وظیفه آن، هماهنگسازی حرکت میللنگ و میلسوپاپ است. این تسمه معمولاً از جنس لاستیک تقویتشده یا مواد مصنوعی مقاوم ساخته میشود و بهواسطه اتصال به میللنگ، نیروی چرخشی موتور را به میلسوپاپ منتقل میکند.
میلسوپاپ مسئول کنترل باز و بسته شدن سوپاپهای ورودی و خروجی موتور است؛ بنابراین عملکرد دقیق تسمه تایم برای ورود درست مخلوط هوا و سوخت به سیلندر و تخلیه بهموقع گازهای حاصل از احتراق ضروری است. کوچکترین اختلال در هماهنگی بین این دو بخش، میتواند باعث بههمریختگی زمانبندی سوپاپها، کاهش راندمان موتور، آسیب به پیستونها یا حتی خرابی کامل موتور شود.
علائم خرابی تسمه تایم
علائم خرابی تسمه تایم باید جدی گرفته شود، چون پارگی این تسمه، سبب میشود که خسارات زیادی به موتور و سایر اجزای آن وارد گردد. این خسارات، هزینه بالایی را بر صاحب اتومبیل تحمیل میکنند.
1. صدای خرابی تسمه تایم: صدای تیکتیک از موتور
شنیدن صدای «تیکتیک» از موتور ممکن است از علائم خرابی تسمه تایم باشد. این تسمه از طریق پولیها به میللنگ متصل است و وقتی کهنه یا شل شده باشد، عملکرد هماهنگسازی آن با اختلال روبهرو شده و صدای مشخصی تولید میکند.
- نکته فنی: این صدا میتواند ناشی از کاهش فشار روغن هم باشد، چراکه فشار روغن نیز در کشش تسمه مؤثر است.
2. مشکل در استارتزدن یا روشننشدن موتور
در برخی موارد نادر، تسمه تایم ممکن است در حالت خاموشبودن موتور پاره شود. در این حالت، موتور استارت میخورد (صدای استارت شنیده میشود)، اما بهدلیل نچرخیدن میللنگ و میلسوپاپ، روشن نمیشود. این حالت شبیه حالتی است که باتری خودرو خراب باشد، اما دلیل آن پارگی تسمه است.
3. ریپ زدن یا Misfire موتور
اگر تسمه تایم بلغزد یا دندانههایش از بین برود، زمانبندی باز و بسته شدن سوپاپها بههم میریزد. در این حالت، یکی از سیلندرها ممکن است زودتر یا دیرتر از زمان صحیح باز شود که منجر به ریپزدن و کاهش شتاب خودرو میشود.
4. نشتی روغن
اگر در اطراف کاور تسمه تایم، نشت روغن مشاهده میکنید، ممکن است اتصال پیچها و مهرههای درپوش شل شده، یا واشرهای مربوطه آسیب دیده باشند. نشت روغن در این ناحیه میتواند فشار روغن را کاهش داده و به فرسودگی زودرس تسمه منجر شود.
5. دود سیاه از اگزوز پس از روشنکردن خودرو
فرسودگی تسمه تایم میتواند موجب باز و بسته شدن اشتباه سوپاپها شود. در این حالت، سوخت بهطور کامل در محفظه احتراق نمیسوزد و بخشی از آن وارد اگزوز میشود. این فرآیند باعث تولید دود سیاه از لوله اگزوز میگردد، خصوصاً هنگام استارتزدن. بااینحال، این علامت از علائم خرابی تسمه تایم، برای این مشکل اختصاصی نیست.
6. لرزش موتور یا روشنماندن چراغ چک
تسمهای که از دندهها سر بخورد یا بلغزد، موجب عملکرد ناهماهنگ قطعات داخلی موتور میشود. در این حالت، کامپیوتر خودرو با تشخیص این ناهماهنگی، چراغ چک موتور را روشن میکند. گاهی هم این علائم خرابی تسمه تایم با لرزش یا کارکرد ناپایدار موتور همراه است.
7. کاهش فشار روغن موتور
در صورت آسیبدیدگی تسمه تایم یا لغزش آن، قطعاتی از دندانهها ممکن است شکسته و وارد کارتل روغن شوند. این ذرات، مسیر گردش روغن را مسدود کرده و فشار روغن را کاهش میدهند. افت فشار روغن میتواند آسیبهای جدیتری در پی داشته باشد.
8. سایش یا ظاهر غیرعادی تسمه
اگر تسمه تایم را بازبینی کنید و نشانههایی مانند ترک، پوستهپوستهشدن، براقشدن سطح زیرین (glazing) یا حتی جداشدن دندانهها را مشاهده کردید، این موارد از فرسودگی شدید تسمه خبر میدهند و از علائم خرابی تسمه تایم هستند. در این شرایط، لازم است که فورا تسمه را تعویض کنید.
9. لغزش در شرایط مرطوب (مشابه هیدروپلنینگ)
در شرایط بارانی، آب ممکن است به روی تسمه تایم بریزد. اگر تسمه قدیمی و فرسوده باشد، توانایی دفع آب را نخواهد داشت و روی پولیها سر میخورد. این لغزش باعث کاهش قدرت انتقال نیرو و عملکرد نامنظم موتور میشود.
10. افزایش دود و دمای غیرعادی موتور
همزمانی نادرست در سیستم احتراق میتواند موجب سختترشدن فرآیند احتراق، افزایش دمای موتور و تولید دود بیشتر شود. این موارد معمولاً علائم خرابی تسمه تایم هستند و در اثر عدم تطابق زمان احتراق با بازشدن سوپاپها به وجود میآیند.
با توجه به اینکه بسیاری از علائم خرابی تسمه تایم ناگهانی و بدون هشدار قبلی رخ میدهند، داشتن یک نرمافزار یادآور سرویسهای دورهای خودرو میتواند از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کند. با ثبت اطلاعات خودرو در این نرمافزار، زمان مناسب برای تعویض تسمه تایم و سایر سرویسهای دورهای بهصورت خودکار به شما یادآوری خواهد شد.
تسمه تایم هرچند وقت یکبار باید عوض گردد؟
زمان تعویض تسمه تایم بهنوع خودرو، مدل موتور، شرایط رانندگی و توصیههای کارخانه سازنده بستگی دارد. اما میتوان دستورالعملهایی عمومی را برای زمان تعویض آن بکار برد.
کارکرد کیلومتری
برای اکثر خودروها، تسمه تایم باید بین 60,000 تا 100,000 کیلومتر تعویض شود. برخی خودروها ممکن است نیاز به تعویض زودتر (مثلاً 40,000 کیلومتر) یا دیرتر (تا 120,000 کیلومتر) داشته باشند. در ادامه، زمان مناسب برای تعویض تسمه تایم اتومبیلهای مختلف را آوردهایم.
- پراید: 90,000 تا 100,000 کیلومتر یا هر 5 سال
- پژو 206 (تیپ 5): 60,000 تا 70,000 کیلومتر
- ال 90: 60,000 کیلومتر یا 4 تا 5 سال
- تیبا، سمند EF7، پژو 405 و پارس: حدود 60,000 کیلومتر
- ریو: 65,000 کیلومتر
- مزدا 323: 70,000 کیلومتر
عمر زمانی تسمه تایم
حتی اگر خودرو کمتر از حد مجاز کار کرده باشد و علائم خرابی تسمه تایم مشهود نباشد، بهدلیل فرسودگی مواد لاستیکی تسمه تایم باید هر 3 تا 5 سال تعویض شود، زیرا ممکن است با گذر زمان خشک شده و پاره شود.
اگر زمان دقیق تعویض تسمه تایم خودروی خود را نمیدانید یا فراموش میکنید، با استفاده از نرمافزار ماشین من، میتوانید با ثبت برند و مدل خودرو، زمانبندی مناسب برای هر سرویس را مدیریت کند.
توصیههای اضافی برای تعویض تسمه تایم
همراه با تسمه تایم، بهتر است بلبرینگها (هرزگرد و سفتکن) و در صورت نیاز واترپمپ نیز بررسی یا تعویض شوند تا از خرابی زودهنگام جلوگیری شود.
در شرایط رانندگی سخت (مانند ترافیک سنگین، رانندگی با دور موتور بالا یا استفاده اسپرت) تعویض زودتر توصیه میشود.
استفاده از تسمههای باکیفیت (مانند جنس HNBR برای خودروهای یورو 4) و تعویض توسط مکانیک متخصص اهمیت دارد.
چطور از تسمه تایم خودرو مراقبت کنیم؟
برای مراقبت از تسمه تایم و پیشگیری از خسارات سنگین ناشی از پارگی آن، رعایت چند نکته ساده ولی حیاتی ضروری است.
- تعویض بهموقع براساس کیلومتر و زمان: تسمه تایم یک قطعه مصرفی است و دیر یا زود نیاز به تعویض دارد. حتی اگر علائم پارگی تسمه تایم دیده نشود، باید طبق توصیه کارخانه سازنده آن را تعویض کنید.
- بازبینی ظاهری تسمه تایم در سرویسهای دورهای: در زمان سرویسهای دورهای (مثل تعویض روغن یا بررسی سطح مایعات)، از مکانیک بخواهید ظاهر تسمه تایم را بررسی کند. وجود ترک، ساییدگی، خوردگی دندانهها یا براقشدن سطح، همگی هشداردهنده هستند.
- توجه به نشتی روغن یا آب در نزدیکی تسمه تایم: نشتی روغن یا آب در اطراف درپوش تسمه تایم میتواند باعث شلشدن، فرسایش یا لغزش تسمه شود.
- استفاده از قطعات باکیفیت: در زمان تعویض تسمه، حتماً از تسمههای باکیفیت (مثل جنس HNBR) استفاده کنید.
- همراه با تسمه، بلبرینگ و واترپمپ را هم بررسی کنید: در اغلب خودروها، بلبرینگهای هرزگرد، سفتکن و واترپمپ نیز با تسمه تایم درگیر هستند. در زمان تعویض تسمه، بهتر است این قطعات نیز بررسی و در صورت نیاز تعویض شوند.
- رانندگی اصولی و پرهیز از فشار بیشازحد به موتور: رانندگی با دور موتور بالا، دنده معکوسهای شدید یا رانندگی در شرایط پرفشار، تسمه را زودتر فرسوده میکند.
خلاصه مقاله
تسمه تایم، نقش حیاتی در هماهنگی اجزای موتور خودرو دارد و خرابی آن میتواند به آسیبهای سنگین و پرهزینه منجر شود. نشانههایی مانند صدای تیکتیک، ریپزدن موتور، روشننشدن خودرو، دود سیاه از اگزوز و نشتی روغن میتوانند هشداردهنده باشند. تعویض بهموقع تسمه، بازبینی ظاهری آن، جلوگیری از نشتی و استفاده از قطعات باکیفیت، از راههای پیشگیری از خرابی هستند. اگر زمان تعویض تسمه تایم را فراموش میکنید، نرمافزار یادآور سرویسهای دورهای “ماشین من” با ثبت مشخصات خودرو، زمان مناسب سرویس را دقیق به شما یادآوری میکند.
سوالات رایج درباره تسمه تایم
در ادامه سوالات رایج درباره تسمه تایم و علائم خرابی آن را مطرح کرده و به هرکدام پاسخ میدهیم.
علائم خرابی تسمه تایم چیست؟
چند نشانه وجود دارد که میتواند نشان دهد تسمه تایم در حال خرابشدن است. صدای تیکتیک یا جیرجیر از موتور، داغشدن بیش از حد موتور، روشنشدن چراغ هشدار در پشت آمپر خودرو، دود سیاه از اگزوز، کاهش قدرت یا عملکرد اتومبیل و نشت روغن در نزدیکی درپوش تسمه تایم از جمله علائم خرابی تسمه تایم هستند.
هزینه تعویض تسمه تایم چقدر است؟
هزینه تعویض تسمه تایم در سال 1404 بهطور متوسط بین 1 تا 3 میلیون تومان است. برای خودروهای داخلی مانند پراید، تیبا و پژو 206، این هزینه معمولاً بین 1 تا 2 میلیون تومان و برای خودروهای خارجی 3 میلیون تومان و یا بیشتر است.
اگر تسمه تایم پاره شود، چه اتفاقی میافتد؟
اگر تسمه تایم از کار بیفتد یا پاره شود، میتواند آسیبهای جدی به موتور وارد کند. این تسمه وظیفه هماهنگی بین میللنگ و میلسوپاپ را برعهده دارد. در صورت پارگی، این هماهنگی به هم میریزد و ممکن است موتور خاموش شود یا استارت نخورد.
تسمه تایم هرچند وقت یکبار باید تعویض شود؟
فواصل تعویض تسمه تایم بستگی به مدل و نوع خودرو دارد، اما بهطور کلی توصیه میشود بین 60,000 تا 100,000 کیلومتر تعویض شود.
برای اطلاع دقیقتر، حتماً به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنید، چون کارخانه سازنده زمانبندی دقیقتری را برای خودروی شما تعیین کرده است.
از کجا بفهمیم خودرو تسمه تایم رد کرده؟
هرکدام از علائمی که در این مقاله بهعنوان علائم خرابی تسمه تایم ماشین ذکر شدهاند، میتوانند نشانهای از رد کردن تسمه تایم باشند.
Warning Signs to Replace Your Timing Belt – IDOLZ
Signs Your Timing Belt Needs to Be Replaced – Elite Acura
5 Signs That It’s Time to Change Your Cam Belt – Murray Group