در خیابانهای مملو از خودرو، تنها صدای موتور یا بوق نیست که به گوش میرسد؛ بلکه ردپای صنعتی عظیم نیز در پسِ حرکت هر وسیله نقلیه دیده میشود؛ صنعتی که برخلاف تصور عموم، علاوهبر کارخانههای تولید خودرو، در گاراژها، تعمیرگاهها و انبارهای قطعات یدکی نیز معنا پیدا میکند. بازار تعمیر و نگهداری خودرو، دیگر یک بخش حاشیهای در صنعت حملونقل نیست؛ بلکه بهواسطه افزایش عمر خودروها، محدودیتهای اقتصادی، پیچیدگی فناوریهای نوین و تغییرات رفتاری مصرفکنندگان، به یکی از پویاترین و پُرپتانسیلترین حوزههای اقتصادی تبدیل شده است.
این مقاله با نگاهی دقیق به روندهای محلی و جهانی، به بررسی دلایل این رشد و پیامدهای آن برای فعالان صنعت و مصرفکنندگان میپردازد.
نگاهی به بازار جهانی تعمیر و نگهداری خودرو
ارزش بازار جهانی تعمیر و نگهداری خودرو در سال ۲۰۲۴ به ۷۱۴.۵۱ میلیارد دلار رسید و برآورد میشود تا سال ۲۰۳۳ با رشد سالانه مرکب ۴.۱۸ درصد (CAGR) از سال ۲۰۲۵، به رقم چشمگیر ۱۰۵۲.۵۰ میلیارد دلار افزایش یابد. این رشد تحت تأثیر عوامل متعددی است. در ادامه دلایل رشد این بازار را در مقیاس جهانی بررسی میکنیم.
افزایش مالکیت خودرو
با رشد شهرنشینی و افزایش درآمدهای قابلتصرف، نرخ مالکیت خودرو در سراسر جهان، بهویژه در کشورهای در حال توسعه، بهطور چشمگیری افزایش یافته است. این روند موجب گسترش تقاضا برای خدمات تعمیر و نگهداری خودرو شده است، زیرا خودروهای بیشتری نیازمند پشتیبانی فنی مستمر هستند.
قوانین و الزامات زیستمحیطی
دولتها با وضع مقررات سختگیرانه برای کاهش آلایندگی وسایل نقلیه، به شکل مؤثری تقاضا برای تعمیرات پیشگیرانه را افزایش دادهاند. بهعنوان نمونه، برنامه نظارت بر تعمیر خودروها (BAR) در ایالت کالیفرنیا و فعالیتهای شورای مراقبت از خودرو در آمریکا، صاحبان خودرو را به نگهداری منظم و ارتقاء سیستمهای فنی ترغیب میکنند. این عامل یکی از دلایل مهم رشد بازار تعمیر و نگهداری خودرو است.
تحول فناوری در خدمات خودرو
پیشرفتهای فناوری، بهویژه در زمینه هوش مصنوعی و خودروهای برقی، ساختار بازار را دگرگون کردهاند. برای مثال، استفاده از فناوری Scope مبتنی بر Microsoft Azure در فرایند بازرسی خودرو، هزینهها را تا ۵۰ درصد کاهش داده است. همچنین، پلتفرمهایی مانند GoMechanic در هند با ارائه خدمات تخصصی برای خودروهای الکتریکی، چشمانداز جدیدی را در این صنعت ترسیم کردهاند و تقاضا برای تعمیر و نگهداری را افزایش دادهاند. سایر نرمافزارهای نگهداری و تعمیرات خودرو نیز در این زمینه نقش دارند.
تحلیل منطقهای بازار
در سال ۲۰۲۴، منطقه آسیا-اقیانوسیه با سهم ۳۴.۳ درصدی، پیشتاز رشد بازار تعمیر و نگهداری خودرو بوده است. در ایالات متحده، میانگین عمر خودروها به ۱۲.۲ سال رسیده و در سال ۲۰۲۳ بیش از ۲۸۰ میلیون خودرو در حال استفاده بودهاند. در اروپا نیز، پیشبینی میشود که تا سال ۲۰۳۳، بیش از ۲۲ درصد فروش خودروهای جدید را مدلهای هیبریدی یا الکتریکی تشکیل دهند که نیازمند خدمات نگهداری تخصصیتری خواهند بود. همه اینها بر رشد بازار تعمیر و نگهداری خودرو تاثیر گذاشتهاند.
بازار تعمیر و نگهداری خودرو در ایران
ایران بهعنوان بیستمین تولیدکننده بزرگ خودرو در جهان، سالانه بیش از ۱.۲ میلیون دستگاه خودرو تولید میکند و صنعت قطعهسازی آن با بیش از ۱۸۵۰ شرکت فعال، یکی از ارکان اصلی زنجیره تأمین خودرو در ایران بهشمار میرود. در کنار این ظرفیت تولیدی قابل توجه، بازار تعمیر و نگهداری خودرو این کشور نیز تحت تأثیر مجموعهای از عوامل فرصتساز و چالشبرانگیز در حال تحول است. در ادامه عوامل موثر بر رشد بازار تعمیر و نگهداری خودرو در ایران را بررسی میکنیم.
۱. فرسودگی گسترده ناوگان
بر اساس آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت، حدود ۲۲.۱ میلیون دستگاه خودرو در ایران در حال تردد است که از این میان، ۱۳.۰۵ میلیون خودرو (۵۹٪) فرسوده بهشمار میآیند. این فرسودگی گسترده بهصورت مستقیم بر افزایش تقاضا برای خدمات تعمیر و نگهداری تأثیر گذاشته و بازار تعمیر و نگهداری خودرو را به سمت خدمات بیشتر و تخصصیتر سوق داده است.
۲. سیاستهای دولتی در زمینه نوسازی ناوگان
برنامه دولت برای اسقاط سالانه ۲۰۰ هزار خودروی فرسوده، که از سال ۲۰۲۳ تا کنون منجر به خروج ۱۳۰ هزار دستگاه از چرخه تردد شده، اگرچه به نوسازی کمک میکند، اما در عمل موجب تمرکز تقاضا بر حفظ و نگهداری خودروهای باقیمانده شده و همچنان بازار تعمیر را پررونق نگه داشته است.
۳. تغییر در روند واردات و صادرات قطعات
در حالی که در سال ۲۰۱۵ حدود ۶۰٪ از قطعات یدکی مورد نیاز از خارج وارد میشدند، در سالهای اخیر توان داخلی در تولید قطعات رشد چشمگیری داشته است. بهعنوان نمونه، صادرات قطعات یدکی به روسیه از سال ۲۰۲۲ تاکنون ۴۵۰٪ رشد داشته و به ۶۶ میلیون دلار رسیده است. این روند، نشاندهنده افزایش توانمندی صنایع داخلی در تأمین نیازهای بازار داخلی و خارجی است.
۴. واردات خودروهای دستدوم: فرصتی تازه برای بازار خدمات
از جولای ۲۰۲۴، واردات خودروهای کارکرده از کشورهای ژاپن، کره جنوبی و اروپایی مجاز اعلام شده است. این تصمیم، ضمن افزایش تنوع در بازار خودرو، احتمال افزایش مراجعات به مراکز خدمات و تعمیر را نیز در پی دارد، بهویژه بهدلیل تفاوت قطعات و سیستمهای فنی این خودروها با تولیدات داخلی.
۵. رشد بازار خودرو و تأثیر آن بر خدمات پس از فروش
پیشبینیها حاکی از آن است که بازار خودرو ایران طی سالهای ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۹ با نرخ رشد سالانه ۱۱.۳٪ گسترش خواهد یافت. چنین رشدی، بهطور طبیعی نیاز به خدمات پس از فروش از جمله تعمیر و نگهداری را افزایش داده و فضای رقابتی جدیدی را در بازار تعمیر و نگهداری خودرو ایجاد خواهد کرد.
پیامدهای رشد بازار تعمیر و نگهداری خودرو
رشد بازار تعمیر و نگهداری خودرو میتواند بر فعالان صنعت و مصرفکنندگان هرکدام به شیوههای مختلفی اثر بگذارد. در ادامه تاثیرات رشد این بازار را بر این دو گروه بررسی میکنیم.
۱. پیامدهای رشد بازار تعمیر و نگهداری خودرو بر فعالان صنعت
پیامدهای رشد بازار تعمیر و نگهداری خودرو بر فعالان صنعت شامل موارد زیر است:
- افزایش فرصتهای کسبوکار: رشد بازار تعمیر و نگهداری موجب افزایش تقاضا برای خدمات تخصصی میشود که فرصت مناسبی برای توسعه کارگاهها، مراکز خدمات و شرکتهای تأمین قطعات فراهم میکند.
- تحول فناوری و تجهیزات: نیاز به ارائه خدمات با کیفیت و کارآمد، فعالان صنعت را وادار به سرمایهگذاری در فناوریهای نوین مانند هوش مصنوعی، تجهیزات تشخیص پیشرفته و تعمیر خودروهای الکتریکی میکند.
- رقابت فزاینده: با بزرگتر شدن بازار، تعداد بازیگران و رقبا افزایش مییابد که فشار برای بهبود کیفیت خدمات و کاهش هزینهها را بیشتر میکند.
- گسترش شبکههای توزیع و خدمات: فعالان مجبور به گسترش شبکههای تامین قطعات و خدمات پس از فروش برای پاسخگویی به تقاضای منطقهای و محلی خواهند شد.
- افزایش نیاز به نیروی متخصص: رشد بازار مستلزم جذب و آموزش نیروی کار متخصص و ماهر در حوزه تعمیر و نگهداری خودرو است.
۲. پیامدهای رشد بازار تعمیر و نگهداری خودرو بر مصرفکنندگان
پیامدهای رشد بازار تعمیر و نگهداری خودرو بر مصرفکنندگان شامل موارد زیر است:
- دسترسی بهتر به خدمات: گسترش بازار به معنای افزایش تعداد مراکز تعمیر و خدمات است که دسترسی مصرفکنندگان به خدمات سریعتر و آسانتر میشود.
- بهبود کیفیت خدمات: رقابت فعالان بازار موجب ارتقای کیفیت خدمات، استفاده از تجهیزات مدرن و کاهش خطاهای فنی میشود.
- کاهش هزینههای تعمیر: با افزایش رقابت و بهرهگیری از فناوریهای پیشرفته، هزینههای تعمیر و نگهداری برای مصرفکنندگان تا حدی کاهش خواهد یافت.
- افزایش عمر مفید خودرو: خدمات تخصصی و بهموقع تعمیر و نگهداری به حفظ و افزایش عمر مفید خودرو کمک میکند و از خرابیهای ناگهانی جلوگیری مینماید.
- تنوع خدمات متناسب با نیازهای مختلف: رشد بازار تعمیر و نگهداری خودرو امکان ارائه خدمات تخصصیتر و متنوعتر برای انواع خودروها، از خودروهای بنزینی گرفته تا الکتریکی و هیبریدی، فراهم میکند.
خلاصه مقاله
بازار تعمیر و نگهداری خودرو رشد چشمگیری دارد و به همین دلیل به یکی از حوزههای مهم اقتصادی تبدیل شده است. افزایش مالکیت خودرو، قوانین زیستمحیطی سختگیرانه و پیشرفت فناوریهای نوین، از عوامل اصلی توسعه این بازار جهانیاند. در ایران، فرسودگی ناوگان، سیاستهای نوسازی و افزایش توان تولید قطعات داخلی، رشد بازار را تسریع کردهاند. این روند فرصتهای گستردهای برای فعالان صنعت ایجاد کرده و موجب رقابت و بهبود کیفیت خدمات شده است. مصرفکنندگان نیز از دسترسی بهتر، کاهش هزینهها و افزایش عمر مفید خودرو بهرهمند میشوند. رشد بازار تعمیر و نگهداری خودرو زمینه ارائه خدمات تخصصیتر برای انواع خودروها را فراهم کرده است.
رفرانسها:
IMARC Group: Automotive Repair and Service Market
Press TV: Iran’s parts makers have 700-million market
Auto World Journal: Iran Boosts Auto Parts Industry